ΚΗΠΟΣ ΣΤΑΧΤΕΣ – ΑΠΟ ΤΟ ΒΕΛΟΥΔΙΝΟ ΑΛΜΠΟΥΜ ΤΟΥ ΕΙΚΟΣΤΟΥ ΑΙΩΝΑ

Σταχυολογώντας στις στάχτες του κήπου του Ντανίλο Κις

Η αυτοβιογραφική τριλογία «Το Οικογενειακό μας Τσίρκο» του μέγιστου Σερβο–Ούγγρου συγγραφέα (μυθιστοριογράφου, διηγηματογράφου, ποιητή, δοκιμιογράφου και μεταφραστή) Ντανίλο Κις αποτελείται από τα βιβλία «Κήπος, Στάχτες», «Πρώιμα Βάσανα: Για Παιδιά και Ευαίσθητους Αναγνώστες» και «Κλεψύδρα». Στην πραγματικότητα πρόκειται για το ίδιο έργο, όπου η μνήμη επανέρχεται στα εφαλτήρια της ρίζας της, ιδωμένης υπό το πρίσμα μέσω του οποίου βιώνεται ανά βιβλίο σε διαφορετικές στιγμές στην αντίστοιχη γραφή της μοναδικής πολύπτυχης διαδρομής της. Νόστος, όχι νοσταλγία. Αντιθέτως, το άλγος του νόστου καθορίζει και την ανάγκη της ύπαρξής του. Ο Αντρέας Σαμ, λογοτεχνικό alter ego του Κις, επιστρέφει στο σπίτι των παιδικών του χρόνων στη Σερβία, όπως προ ετών είχε κάνει και ο πατέρας του Έντουαρντ που στη συνέχεια πέθανε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Όντας Χριστιανοί, τα παιδιά του (επ)έζησαν με τη μητέρα τους στην πατρίδα της, το Μαυροβούνιο. Σε δραματουργικό επίπεδο, οι επιστροφές πατέρα και γιου στις εστίες που στοιχειώνουν κάδρα εικόνων της μνήμης, αντανακλούν μία ανάγκη που τις διαμορφώνει ως γεγονότα στην (αντι)στίξη μίας φαινομενικής επανάληψής τους, καθότι πρόκειται για (αντι)δράσεις παρόμοιες αλλά σε καμία περίπτωση προσομοιωμένες. Συμβάντα μακρινά όσο και κοντινά από κάθε άποψη. Συγγενικά στην αφετηρία τους και αποξενωμένα στην αναπόφευκτα μοναχική πορεία της αναδιατύπωσης των ερωτημάτων της ψυχής, που καθορίζουν και τον επαναπροσδιορισμό της αλήθειας της (α + λήθης). Οι κραδασμοί των αποχρώσεων της (κάθε) επιστροφής, πάλλονται στις διακυμάνσεις των ερμηνειών της Ζωής Τούντα (Μαρία και Άννα Σαμ), του Κωνσταντίνου Καρβουνιάρη (Έντουαρντ Σαμ) και του Ηλία Κουνέλα (Αντρέας/Άντι Σαμ) όπως οι συγχορδίες των αναμνήσεων στις παραφωνίες των συμφωνιών (του εκάστοτε) δωματίου της καρδιάς.

Το πρώτο σημαντικό βήμα είχε γίνει στο ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Πάτρας υπό την καίρια στήριξη της καλλιτεχνικής διεύθυνσης του Γιάννη Βόγλη στο Παλαιό Αρσάκειο που διαμορφώθηκε ως σπίτι της μνήμης, όπου η παράσταση σταματούσε(;) στην απώλεια. Ένα χρόνο αργότερα την περασμένη άνοιξη, όταν ο Ηλίας Κουνέλας μου ζήτησε να παρακολουθήσω τις πρόβες πριν το καινούριο ανέβασμα της παράστασης στην Αθήνα, δεν μπορούσα να φανταστώ τη συνέχεια, όπως σαφώς συμβαίνει στην όποια τυπική ή άτυπη συνεργασία, πολύ περισσότερο στην ουσιαστική διαδικασία μίας θεατρικής περιπέτειας που προκύπτει ως φυσικό επακόλουθο μίας γόνιμης σύμπνοιας συμφωνιών και διαφωνιών στις συζητήσεις (συν + ζητώ) που διαμορφώνουν και εμψυχώνουν τον καθοριστικό κοινό πυρήνα στη διαρκή της εξέλιξη. Ο φυσικός χώρος για το έργο της παράστασης βρέθηκε στο νεοκλασικό σπίτι που χτίστηκε το 1925 στην οδό Θυάμιδος 7 με την αμέριστη συμπαράσταση του ιδιοκτήτη που το προσέφερε. Ένα σπίτι που ξυπνάει αναμνήσεις στον επισκέπτη με το πρώτο βήμα στο χώρο του ασχέτως από το αν ή κατά πόσο έχει ζήσει έστω σε κάτι παρεμφερές και το οποίο διαμορφώθηκε μέσα από τις κοινές ανάγκες που κινητοποιηθήκανε στον καθένα μας. Φωτογραφίες μας, δικών μας ανθρώπων που συνεχίζουν ή όχι να υφίστανται και ως φυσικές παρουσίες ανάμεσά μας και πολλών άλλων, γέμισαν τους μέχρι πρότινος καλοδιατηρημένους τοίχους που πήραν τα χρώματα και τις διαστάσεις της εγκατάλειψης και της φθοράς με την εξαιρετική σκηνογραφία της Κατερίνας–Χριστίνας Μανωλάκου, τις πατίνες της επίσης ανεκτίμητης Κατερίνας Καρακάλου και τους έξοχους φωτισμούς του Νίκου Σωτηρόπουλου, μαζί με τον Ηλία Κουνέλα, τον Κωνσταντίνο Καρβουνιάρη και τη Ζωή Τούντα στον ακάματο μόχθο τους.

Το μοναδικό και ανεπανάληπτο εδώ και τώρα της πεπερασμένης και καθοριστικής στιγμής του ηθοποιού, συνιστά επιτομή του Ήθους στην εξέλιξη της πρώτης αρχαιοελληνικής του σημασίας ως «τόπο, κατοικία» σε «τρόπο, νοοτροπία». Η συλλογική δραματοποίηση του έργου έγινε από τους τρεις ηθοποιούς του. Η ελάχιστη «συνεισφορά» μου στο κομμάτι του Έντουαρντ Σαμ που έγραψα για το δέντρο, προέκυψε σε πρόβα αυτοσχεδιασμού στη σκηνή με το γιο–γιο, με βάση τη σχέση πατέρα–γιου ως δραματουργική ανάγκη οργανικής λειτουργίας στο σώμα της παράστασης, η οποία πηγαίνοντας πέρα από την κατά γράμμα σταχυολόγηση της διαλεκτικής των –από κάθε άποψη ανεξάντλητων– κειμένων του Κις, θα υπηρετούσε το πνεύμα του σε πρακτικό θεατρικό επίπεδο, όπως π.χ. μερικοί στίχοι του Αρσένι Ταρκόφσκι ή το οκτάστιχο «Παρατράγουδο» από την «Ωδή» του «εκλιπόντος θείου» της παράστασης, σπουδαίου τραγικού αυτόχειρα Αττίλα Γιόζεφ (1905–1937) και βέβαια ο «Μύθος» για το μοναχικό λύκο ενός άλλου μεγάλου Ούγγρου ποιητή, του Γιάνος Πιλίνσκι. Η συγκλονιστική λιτότητα της αφήγησής του από τον Κωνσταντίνο Καρβουνιάρη στη συνταρακτικά απέριττη «αυλαία», με την «παραβολική» υπόσταση του «Μύθου» στην ιδιοφυή σύλληψη του Ηλία Κουνέλα αντανακλά την ευαισθησία (ευ + αίσθηση) της οπτικής του απολύτως ξεκάθαρα και ως προς –το ζητούμενο αναφορικά με– την (αξιο)ποίηση ήθους στην ανάδειξη της τέχνης του λόγου του Ντανίλο Κις στην πεμπτουσία της θεατρικής πράξης. Μετά την καλοκαιρινή τους διακοπή, οι φθινοπωρινές παραστάσεις ξεκίνησαν στις 15 Οκτωβρίου, ήτοι συμπτωματικά την ημέρα που πέθανε ο Ντανίλο Κις στο Παρίσι το 1989 (είχε γεννηθεί στη Σουμπότιτσα στις 22 Φεβρουαρίου 1935). Ο Ηλίας Κουνέλας δεν το είχε υπόψη του. Δεν χρειαζότανε.

Στοιχεία παράστασης:

«Κήπος Στάχτες – από το βελούδινο άλμπουμ του 20ού αιώνα» του Ντανίλο Κις

Ερμηνεύουν: Ζωή Τούντα, Κωνσταντίνος Καρβουνιάρης, Ηλίας Κουνέλας

Μετάφραση: Γκάγκα Ρόσιτς, Μαρία Κεσίνη

Σύλληψη/Σκηνοθεσία: Ηλίας Κουνέλας

Κινησιολογική επιμέλεια: Κωνσταντίνος Καρβουνιάρης

Σκηνικά/Κοστούμια: Κατερίνα–Χριστίνα Μανωλάκου

Φωτισμοί: Ηλίας Κουνέλας

Βοηθοί σκηνοθέτη: Ιουλία Ριζοπούλου, Στέλλα Ερμή

Βοηθός σκηνογράφου/Πατίνες: Κατερίνα Καρακάλου

Hair Styling: Αλέξανδρος Μπαλαμπάνης

Παρασκευή έως Τρίτη στις 21:00, Θυάμιδος 7, Κολωνός (κάθετη στις Ναυπλίου και Άργους, παράλληλη στις Κωνσταντινουπόλεως και Λένορμαν μεταξύ Ιωαννίνων και Πέτρας).

Στάση Μετρό Σταθμός Λαρίσης (μετά την υπόγεια διάβαση σταθμού Ο.Σ.Ε. από Κωνσταντινουπόλεως, απέναντι ευθεία Θεσπρωτίας–Άργους μέσω πλατείας Πανταζοπούλου).

Τηλέφωνο: 6955–560403, Είσοδος ελεύθερη με προαιρετική συνεισφορά