Το καθαρό σπίτι

της Sarah Ruhl

Δραματουργία

Η πολυβραβευμένη Αμερικανή συγγραφέας, υποψήφια το 2005 για βραβείο Pulitzer, Sarah Ruhl, γράφει για την αγάπη, την απώλεια, τις ανατροπές στη ζωή, για τη χαρά και τη θλίψη σε μια ρομαντική κωμωδία με πλούσιο αλλά μαύρο χιούμορ. Το έργο διαδραματίζεται σ’ αυτό που η συγγραφέας περιγράφει ως “μεταφυσικό Κονέκτικατ”, εννοώντας το σπίτι ενός παντρεμένου ζευγαριού ιατρών. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό δείγμα σύγχρονης γραφής, μία σύνθετη αφήγηση πολλών φωνών που διεισδύουν η μία στην άλλη, που κρίνει η μία την άλλη φωτίζοντας τον ψυχισμό των πέντε προσώπων, αλλά και την κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα που καθορίζει τόσο τις επιλογές τους, όσο και τις αντιδράσεις που προκαλούν.

Η σύζυγος Λέιν, σοβαρή γιατρός αφοσιωμένη στην καριέρα της, προσλαμβάνει μια ιδιόμορφη Βραζιλιάνα υπηρέτρια. Το πρόβλημα είναι ότι η υπηρέτρια, η Ματθίλδη, μισεί να καθαρίζει αλλά λατρεύει να λέει και ν’ ακούει χαριτωμένα αστεία και λαχταρά να γίνει κωμικός. Η μητέρα της πέθανε, καθώς χαριεντιζόταν με τον πατέρα της, ο οποίος στη συνέχεια αυτοπυροβολήθηκε. Φεύγει από τη Βραζιλία αναζητώντας το τέλειο αστείο, παρότι φοβάται ότι, όταν το βρει, αυτό θα τη σκοτώσει. Η Ματθίλδη πιστεύει βαθιά στη δύναμη του γέλιου, το οποίο έχει την ικανότητα να φέρει ανατροπές στα άσχημα και στα δύσκολα. Εξαιτίας της περίεργης εμμονής της, προτιμά να αστειεύεται παρά να εργάζεται. Εύκολα φορτώνει όλες τις δουλειές του σπιτιού στην αδερφή της γιατρού, τη Βιρτζίνια, η οποία υπεραγαπά την καθαριότητα και θεωρεί τη σκόνη – φετίχ μια κινητήρια δύναμη ζωής, εφόσον υποστηρίζει ότι: «αν δεν υπήρχε η σκόνη, νομίζω ότι θα πέθαινα».Η Λέιν εγκαταλείπεται από τον σύζυγό της Τσαρλς για χάρη της ερωμένης του Άνα, μιας παθιασμένης, μεγαλύτερής του Λατίνας, στην οποία είχε κάνει μαστεκτομή. Τότε το χιούμορ της υπηρέτριας γίνεται σημαντικός καταλύτης στη διαχείριση της έντασης. Επιπλέον, πετυχαίνει να φέρει όλες τις γυναίκες κοντά, για να αλληλοβοηθηθούν, επαληθεύοντας την προφητεία του αισιόδοξου πρωταγωνιστή ότι, «αν οι γυναίκες είχαν πηγαίο χιούμορ, τότε θα υπήρχε περισσότερη δικαιοσύνη στον κόσμο». Αυτό το φεμινιστικό κομμάτι τονίζεται περισσότερο, όταν ο Τσαρλς καταφεύγει σε ηρωισμούς για να σώσει τη ζωή της ερωμένης του και οι εμπλεκόμενες κυρίες στην ιστορία αντιδρούν με απροσδόκητα καλές προθέσεις και με στοργή.

Αν και κάπως ιδιόμορφη, η πλοκή δίνει μέγεθος στις γυναικείες συναναστροφές και είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Το μαγευτικό παιχνίδι των απρόσμενων καταστάσεων μάς θυμίζει ότι υπάρχει χιούμορ και ομορφιά στα πιο απίθανα μπερδέματα της ζωής.

Ένα πνευματώδες αστείο που λέγεται στα πορτογαλικά, χωρίς μετάφραση. Μια ανάλυση της έννοιας της ακαταστασίας. Ένα ταξίδι στην Αλάσκα προς εύρεση αντικαρκινικού συγκεκριμένου φαρμάκου και η μέση ηλικία σε όλα τα πρόσωπα. Αυτά τα ασύνδετα, πρωτίστως, «υλικά» δε μοιάζουν με πολλά υποσχόμενα δομικά στοιχεία για μια σύγχρονη αμερικάνικη θεατρική κωμωδία. Ωστόσο, εισπράττουμε με καλοδεχούμενη έκπληξη τη αποτελεσματική σύζευξή τους στη δράση.

Πράγματι, χάρις στην αλχημική φαντασία της Sarah Ruhl, της χαρισματικής συγγραφέως του «The Clean House», αυτή η περίεργη σκευή ιδεών και εικόνων, μαζί με μερικά πιο εξωγενή συστατικά, συγκροτούνται μαγικά για να δημιουργήσουν μία από τις καλύτερες φρέσκιες αμερικανικές κωμωδίες.

Στην αλληγορική κωμωδία της η Ruhl υποστηρίζει ότι τα καλύτερα πράγματα στη ζωή, όπως ένα υπέροχο αστείο, ένας εκπληρωμένος σκοπός, ένας σύντροφος ψυχής, ακόμη κι ένα τέλος στην ώρα του, αξίζουν δεινά και υπομονή, περιμένοντάς τα.

Παρόλο που το έργο αντιπαραβάλλει την αμερικανική τάξη με το λατινικό πηγαίο κι αυθόρμητο ταμπεραμέντο, οι πέντε πολύ διαφορετικοί χαρακτήρες σχηματίζουν μια εκπληκτικά αρμονική ροή στα δρώμενα επί σκηνής.

“Ποιοι είναι αυτοί;” ρωτάει έκπληκτη η υπηρέτρια Ματθίλδη, μπαίνοντας στο σαλόνι της Κυρίας της και βλέποντας ένα άγνωστο ζευγάρι να αγκαλιάζεται. «Ο άντρας μου και η γυναίκα που αγαπά», απαντά η γιατρός Λέιν ψύχραιμα. Η συνειδητά ονειροπόλος υπηρέτρια έχει τη δική της φιλοσοφία: «αν το πάτωμα είναι βρώμικο, κοιτάξτε το ταβάνι». Το έργο που ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα και είναι μια δραματουργία που αντιστέκεται στη λογική ανάλυση και, αντί να κάνει ρητορικές ασκήσεις επί σκηνής και να σκορπίσει μερικές βαριές συναισθηματικές εκκλήσεις, χαρίζει διασκεδαστική ευκαιρία επαναπροσδιορισμού των αντιλήψεων που επικρατούν για τη ζωή και τον θάνατο. Το κοινό πρέπει να ασχοληθεί σοβαρά με τους υπαινιγμούς κάτω από τις λέξεις, ώστε να αξιοποιήσει στο έπακρο αυτήν την ευκαιρία, δηλαδή να συμβιβαστεί με την ιδέα πως«ό,τι αρχίζει με ανοικτούς ορίζοντες, τελειώνει με σκοτάδι».

Η παράσταση

Συναντάμε πρώτη τη Ματθίλδη στην έναρξη, τη νεαρή Βραζιλιάνα υπηρέτρια που μισεί να καθαρίζει και προτιμά να αναζητά αστεία. Ενσαρκώνεται φιλότιμα από την Ευγενία Παναγιωτίδου, η οποία φέρνει στη σκηνή τον εσωτερικό πόνο του χαρακτήρα, ενώ προσπαθεί να βρει το τέλειο αστείο για να αντιμετωπίσει την προσωπική της θλίψη.

Η Άννα Σωτηρούδη είναι απόλυτα πιστευτή ως Λέιν. Αρχικά ατάραχη, απαθής, ψύχραιμη σύζυγος και γιατρός. Στη συνέχεια, γυναίκα εύθραυστη κι ευαίσθητη. Η ερμηνεία της ακροβατεί επιδέξια μεταξύ κλάματος και γέλιου.

Ως Βιρτζίνια, αδερφή της Λέιν που βρίσκει νόημα στη ζωή της καθαρίζοντας, η Νανά Παπαγαβριήλ είναι ένα καζάνι που βράζει από καταπιεσμένα συναισθήματα. Οι εκρήξεις στην έκφρασή της συγκροτούν ένα από τα υψηλά κωμικά σημεία του έργου.

Ο Κυριάκος Δανιηλίδης είναι εξαιρετικός ως Τσαρλς, ο σύζυγος χειρουργός, ο οποίος έχει εμπλακεί σε μια σχέση τύπου: «αγάπη με την πρώτη ματιά» με την καρκινοπαθή ασθενή του και βιώνει με εφηβική χαρά τον έρωτά του, πράγμα που τον κάνει από συμπαθή έως αξιαγάπητο, ώστε γρήγορα τού συγχωρούμε την «αμαρτία» της απιστίας. Χαριτωμένη η σκηνή στο βίντεο που τον δείχνει στην παγωμένη Αλάσκα, σε μια απέλπιδα προσπάθεια σωτηρίας της καλής του.

Τέλος, η Ειρήνη Σεβαστοπούλου στον ρόλο της Άνα, μιας αντικομφορμίστριας ασθενούς, είναι απολαυστική και, ίσως, ο πιο «ζωντανός» χαρακτήρας του έργου, που αποδέχεται τα ελαττώματά του αλλά και τις αλήθειες γύρω από τη ζωή και τον θάνατο, αντιμετωπίζοντας κάθε ζοφερή κατάσταση με λεπτό χιούμορ.

Το εξυπηρετικό λευκό σετ επίπλωσης της Μαρίας Καραδελόγλου, με τους αντικριστούς καναπέδες του, δεν παρέχει μόνο έναν ατμοσφαιρικό χώρο δράσης, αλλά κι έναν καμβά για τον ταιριαστό φωτισμό του Σωτήρη Ρουμελιώτη. Η Μαρία Καραδελόγλου επιμελήθηκε και τα casual κοστούμια της παράστασής. Οι χρωματικές επιλογές ρούχων στους χαρακτήρες και οι λεπτές αλλαγές χρώματος στις σκηνές, στοχεύουνε ευθέως ένα συναισθηματικό επίπεδο. Η αυθεντική μουσική του καταξιωμένου Κώστα Βόμβολου είναι εξαιρετική. Η σκηνοθέτις Γλυκερία ΚαλαΪτζή έχει κάνει μια θαυμάσια δουλειά, καθώς δεν αρκείται να παρουσιάσει μια έξυπνη σάτιρα των εργασιακών σχέσεων μεταξύ των εργοδοτών και των μεταναστών υπηρετών στη σύγχρονη Αμερική. Η κοινωνιολογική ανάλυση δεν είναι μόνο ένα μικρό νήμα στο πολύχρωμο «ύφασμα» του “The Clean House”, αλλά αποκαλύπτει εκπληκτικές ιδέες, ιδιότροπες εικόνες και στρώματα πλούσιων συναισθημάτων έτσι όπως εξελίσσεται η υπόθεση κι έτσι όπως – με ισχυρά αντανακλαστικά απέναντι στην κωμωδία – καθοδηγεί εύστοχα τους ηθοποιούς της, ανάμεσα στα εναλλασσόμενα κύματα πραγματικότητας και ονειροπόλησης. Παρά τις φαινομενικά αλαζονικές στάσεις των χαρακτήρων δεν καταλύεται εντελώς ο νατουραλισμός στις αλληλεπιδράσεις τους. Εύρημα χωροχρονικό το πατάρι και η χρήση της κάμερας ως ρεαλιστικού στοιχείου και για να αναδειχτεί ο εσωτερικός μονόλογος προσώπων.Η μετάφραση της Ευαγγελίας Κιρκινέ συμβάλλει στην επιτυχία, καθώς μας δίνει την πληρότητα με την οποία βλέπει η συγγραφέας τους ήρωές της, όταν όλοι έχουν περίπλοκες εσωτερικές ζωές, όταν αρχίζουν να επηρεάζουν ο ένας τον άλλον με μυστηριώδεις τρόπους. Με λίγα λόγια, το «Καθαρό σπίτι» χαρίζει μια πολύ διασκεδαστική βραδιά και αρκετή τροφή για σκέψη.

Μετάφραση: Ευαγγελία Κιρκινέ

Σκηνοθεσία: Γλυκερία Καλαϊτζή

Σκηνικά – Κοστούμια: Μαρία Καραδελόγλου

Μουσική: Κώστας Βόμβολος

Κίνηση: Ιωάννα Μήτσικα

Φωτισμοί: Σωτήρης Ρουμελιώτης

Βοηθός σκηνοθέτη: Ελευθερία Καμπαγιοβάνη

Κατασκευή σκηνικού: Γιώργος Μαυρόπουλος

Τεχνική υποστήριξη: Κωνσταντίνος Ξανθόπουλος

Φωτογραφίες: Χρήστος Κυριαζίδης

Γραφιστική επιμέλεια αφίσας: Μαριέττα Πανίδου

Επικοινωνία: Λία Κεσοπούλου

Παίζουν:

Άννα Σωτηρούδη

Νανά Παπαγαβριήλ

Ευγενία Παναγιωτίδου

Ειρήνη Σεβαστοπούλου

Κυριάκος Δανιηλίδης

Θέατρο “Τ”

Κάθε Παρασκευή και Σάββατο στις 21.30 και Κυριακή στις 20.00

Με την επίδειξη ταυτότητας, πιστοποιητικού εμβολιασμού και η παρακολούθηση υποχρεωτικά με μάσκα.