Tο Κουρδιστό Πορτοκάλι

του Anthony Burgess

 Από μια ταινία της δεκαετίας του -70, στη σκηνή

Οι εκπρόσωποι της γενιάς μας θυμούνται και μάλιστα πολύ καλά εξ αιτίας του βίαιου περιεχομένου του, που σοκάρισε έντονα το κοινό της εποχής του, το περίφημο «Κουρδιστό πορτοκάλι» σε σκηνοθεσία Στάνλευ Κιούμπρικ και με τον Μάλκομ Μακντόουελ να δίνει μία από τις καλύτερες ερμηνείες της καριέρας του, ως Άλεξ. Η ομάδα  «mikriskini»  αποφάσισε πως το είδος του προβληματισμού αυτού του έργου, αγγίζει ιδιαίτερα τους ανθρώπους του 21^ου αιώνα, εξ αιτίας και της γενικότερης κρίσης αξιών και της διαρκούς κι αλόγιστης επιβολής της εξουσίας μέσω διαφόρων παραμέτρων, κυρίως τρομοκρατικών, στην αυτόνομη και ελεύθερη  βούληση του απλού πολίτη. Το έργο που είχε τότε ακόμα μια προφητική σημασία, στις μέρες μας αποτελεί κεντραλγικό και οξύ ζήτημα που εμβολίζει επώδυνα τον υπαρξιακό προβληματισμό μας, θίγοντας ταυτόχρονα το «πολιτικό» μας δικαίωμα να πράττουμε σύμφωνα με τις πεποιθήσεις μας και να ακολουθούμε τον προσωπικό μας ηθικό κώδικα, με όποιο τίμημα. Αν στην δεκαετία του -70 οι άνθρωποι πίστευαν ακόμα σε επαναστατικές μεθόδους κάθε είδους που θα τους έδιναν το δικαίωμα να καθορίζουν ως πολίτες τη μοίρα τους και τα κεκτημένα τους, ο άνθρωπος του 2010 συνειδητοποιεί πανικόβλητος πως αποτελεί τη μαριονέτα των αόρατων δυνάμεων επιβολής εξουσίας, μαζί με τους ίδιους τους κατευθυνόμενους ηγέτες του και πως δεν είναι παρά ένα ρομπότ το οποίο προορίζεται να εξυπηρετήσει αλλότρια συμφέροντα, με μοναδική ανταμοιβή μια πιθανή δυνατότητα επιβίωσης η οποία δεν είναι μάλιστα καν σίγουρη, καθώς μια τεχνητή οικονομική κρίση απαιτεί απ’ αυτόν να παραδώσει τα κεκτημένα του σε κάθε τομέα και να μετατραπεί εκ νέου σε άθλιο κολίγο του μεσαίωνα που θα έχει μόνο δύο επιλογές: Να εργάζεται σκληρά για ψίχουλα χωρίς κανένα δικαίωμα απέναντι στον εργοδότη του ή να ζήσει και να πεθάνει εξαθλιωμένος στην κυριολεξία στους δρόμους. Όσον αφορά δε τις δυνατότητες εξέγερσης, με άθλια παιδεία, διαρκείς βομβαρδισμούς από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και μηδαμινή πρόσβαση στις πηγές γνώσης, ο σύγχρονος άνθρωπος μετατρέπεται ευκολότατα σε ένα ανδρείκελο που καταβροχθίζει σκουπίδια και έχει απολέσει οριστικά κάθε δυνατότητα να ανταπεξέλθει στις προκλήσεις των ηγετών του και να συνειδητοποιήσει τους στόχους τους ώστε να αντιδράσει στον καταιγισμό των παράλογων απαιτήσεών τους. Κινείται σαν υπνοβάτης και αντιδρά στα τυφλά χωρίς να είναι σε θέση να ισχυροποιήσει την κάθε απόπειρα εξέγερσής του και να διαφοροποιήσει τη μοίρα του από τις προθέσεις των πανίσχυρων τυράννων του. Κι αν όλα αυτά ακούγονται υπερβολικά, είναι δυστυχώς τραγικά αληθή.

Ποιος είναι ο ήρωας και που οδηγείται...

Ο Άλεξ που επιδίδεται σε πράξεις αλόγιστης βίας με την υπόκρουση της αγαπημένης τους μουσικής, θα μπορούσε να είναι και είναι το σύμβολο ενός νέου, τρομοκρατημένου ανθρώπου που δεν βρίσκει καμία διέξοδο στην επαναστατικότητα του και η μόνη δύναμη η οποία μπορεί να τον συγκινήσει είναι η μουσική του, μια μουσική που δεν γνωρίζει τη σημασία της, έλκεται όμως απ’ αυτήν όπως έλκεται μια μαριονέττα από τις κλωστές της. Θα ήταν ίσως ένας ιδανικός χούλιγκαν, ένας τυφλός τρομοκράτης, ένας κουκουλοφόρος που σπάει βιτρίνες χωρίς να συνειδητοποιεί πως απλά μετατρέπει τον εαυτό του σε εύκολο θύμα, ένας οποιοσδήποτε ασκεί βία χωρίς συγκεκριμένο στόχο, μόνο και μόνο για να εκτονώσει την απωθημένη απελπισία του και την μακρόχρονη οργή του. Ο Άλεξ συλλαμβάνεται εν τέλει και καταδικάζεται. Μόνη ελπίδα διαφυγής, η συμμετοχή του σε ένα πρόγραμμα που θα τον μετατρέψει από αναπότρεπτη, καταστρεπτική δύναμη σε ευήκοο και πειθήνιο στους νόμους, πολίτη. Εικόνες βίας προβάλλονται τις οποίες είναι υποχρεωμένος να δει. Με την συνοδεία της αγαπημένης του μουσικής. Όπως ένας σκύλος του «Παβλόφ», όταν θα «ακούει» αυτή τη μουσική, θα καθίσταται ολότελα ανίκανος να προκαλέσει βία, αν και εξακολουθεί να το επιθυμεί. Δεν μεταποιείται ο άρρωστος ψυχισμός του αλλά παραγράφεται η ικανότητά του να δρα με κινητήριο δύναμη τις έξεις που του προκαλεί αυτός ο ψυχισμός. Ή αν το δούμε μεταφορικά, δεν παύει να είναι βιαστής, δεν μετατρέπεται σε τρυφερό εραστή, αλλά ευνουχίζεται ώστε να καταστεί ανίκανος να βιάσει, πέραν των προθέσεών του. Γίνεται το εργαλείο του εκδικητικού του θύματος και εγκλωβίζεται σε ένα εφιαλτικό παιχνίδι που οδηγεί στην οριστική του εξόντωση. Υπάρχει όμως μια ρωγμή. Ο Άλεξ, αν και εξαιρετικά βίαιος, έχει αντιδράσει αρνητικά απέναντι στη βία που του επιβλήθηκε μέσω των εικόνων από τους διαμορφωτές του. Δεν την απόλαυσε, αντίθετα τρομοκρατήθηκε απ’ αυτήν, τον απώθησε έντονα. Ο Άλεξ θα μπορούσε ίσως να σωθεί γιατί στην πραγματικότητα μισεί τη βία, όταν δεν την ασκεί ο ίδιος. Και την ασκεί μόνο κάτω από όρους υπερέντασης σαν να πρόκειται για ψυχωσικό επεισόδιο. Ωστόσο είναι ολοφάνερο πως οι δυνάμεις καταστολής του δεν επιδιώκουν την θεραπεία του αλλά τον έλεγχο της αρρώστιας του. Διότι αν ο Άλεξ θεραπευόταν, που άραγε θα διοχέτευε την ελεγχόμενη πλέον οργή του; Ποια μεθοδολογία θα ανέπτυσσε για να εξεγερθεί; Και με τι συνέπειες για τον εξουσιαστικό μηχανισμό που διέπει την κοινωνία του;

Μια δυναμική παράσταση με ζωντανή μουσική

Με την συνοδεία μουσικής και τραγουδιών που δημιούργησαν ειδικά για την παράσταση ο Κώστας Κοντοβάς και ο Γρηγόρης Κλιούμης από τα Υπόγεια Ρεύματα  και ερμηνεύουν live επί σκηνής, η παράσταση που έστησαν οι συνδημιουργοί της ομάδας «mikriskini» επιτυγχάνει να μην τεθεί σε σύγκριση με την διαβόητη ταινία καθώς οι συντελεστές της ακολουθούν μια δική τους, εξαιρετικά ενδιαφέρουσα σκηνοθετική και ερμηνευτική διαδρομή. Οι ηθοποιοί άριστα εκπαιδευμένοι ανταποκρίνονται πλήρως στην δυναμική σκηνοθεσία, αποδίδοντας τους ρόλους τους μέσα από σουρεαλιστικά σχήματα που αναγάγουν στις τεχνικές κόμικς και στις αγαπημένες τους, γνωστές από τις προηγούμενες παραστάσεις τους, φόρμες υποκριτικής. Μέσα από σεκάνς άριστα ενορχηστρωμένες, εξυπηρετούν στην εντέλεια το δραματουργικό περιεχόμενο του έργου προσφέροντάς μας μια καλοκουρδισμένη παράσταση που μεταφέρει στο θεατή αυτούσιο τον προβληματισμό του, χωρίς να υποπίπτει σε συναισθηματισμούς ή ανάρμοστη διδακτικότητα. Στο όλο αποτέλεσμα συμβάλλουν δυναμικά, εκτός από την μουσική,  οι εφιαλτικές μάσκες, τα λειτουργικά κοστούμια, τα ευέλικτα σκηνικά κι οι υποβλητικοί φωτισμοί.

Η παράσταση έχει ολοκληρώσει ήδη τον κύκλο της με επιτυχία και μπορείτε να την παρακολουθήσετε στα πλαίσια του Bob Theatre Festival στο θέατρο ΧΩΡΑ που θα πραγματοποιηθεί φέτος από τις 10 ως τις 16 Μαΐου.

Διασκευή-Σκηνοθεσία: Γεωργία Γεωργαντοπούλου & Νικόλας Μαραγκόπουλος

Σκηνικά –Κοστούμια: Hλίας Λόης

Κατασκευή Σκηνικού: Παναγιώτης Λαζαρίδης

Βοηθός Ενδυματολόγου: Ιόλη Μιχαλοπούλου

Μάσκες: Στέφανος Ρόκος

Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος
Σκηνοθεσία Video: Άγγελος Παπαδόπουλος

Σωματική προετοιμασία/επιμέλεια κίνησης: Εριφύλη Στεφανίδου

Μουσική Σύνθεση: Κώστας Κοντοβάς & Γρηγόρης Κλιούμης (Υπόγεια Ρεύματα)

Video Projection: Άρης Σπυράτος   

Παραγωγή: mikriskini           

Παίζουν: Νίκος Αναστασόπουλος       

                 Άννα Βασιλείου

                 Γεωργία Γεωργαντοπούλου

                 Νικόλας Μαραγκόπουλος

                 Νίκος Παντελίδης

                 Αργύρης Σαζακλής.